بهترین پناهگاه (۳)
پناه بردن به خداوند از شر شیطان رجیم
مروری بر دعای هفدهم صحیفه سجادیه
برسی هفدهمین دعا از صحیفه ی سجادیه با نام «دعا در دفع شر شیطان» را آغاز نمودیم. اکنون یکی دیگر از فرازهای این دعا را مورد توجه قرار می دهیم.
«اللهم صلّ علی محمد و آل محمد فشفله عنّا ببعض اعدائک»
و او را بوسیله ی سرگرم کردن به بعضی از دشمنانت از ما منصرف ساز.
«وأعصمنا بحسن رعایتک»
و ما را به حسن رعایت خود از او نگهداری نما.
«و اکفنا ختره و ولّنا ظهره»
و مکرش را از ما دفع کن و او را از ما فراری ده.
«و اقطع عنّا إثره»
پایش را از حدود ما ببر.
وقتی انسان دشمن عظیم و سرسختی را مقابل خود دید که آنی او را به خود وانگذاشته و تا نابودی کاملش از پا نمی نشیند، ناگزیر به مقابله و مبارزه با او پرداخته و یا لااقل از شرّ او به پناهگاهی پناه می برد. لکن معلون نیست که دشمن قطع امید کامل نموده و به سراغ کار خود برود. بلکه احتمالا در کمترین فاصله به کمین می ایستد و خود را برای هجوم و حمله ای دیگر آماده می نماید مگر در یک صورت و آن اینکه چیزی حواس او را کاملا از ما منصرف کرده و نام و یاد ما را از ذهنش پاک کند و او درصدد نقشه کشیدن و حمله ی مجدد برنیاید. این همان نکته ایست که در دعا از خداوند در خواست می نماییم: «پروردگارا او را از ما منصرف نما و به بعضی از دشمنانت مشغول ساز»، تا مادامی که سرگرم اوست، من از شرّش آسوده خاطر باشم.
و اما آن دشمنی که خداوند شیاطین را بوسیله اش سرگرم می کند کیست؟
فراموش نکنیم که در خطابه غدیر، پیامبر اکر(ص) پس از آنکه فرمودند :
«من کنت مولاه فهذا علی مولاه» اینگونه دعا نمودند:
«اللهم وال من والاه و عاد من عاداه»
یعنی: «پروردگارا سرپرستی و ولایت کن آن کسی که ولایت علی را پذیرفت و دشمنی نما با آنکه او را دشمن می دارد»
و این دشمن-همو که سرپرستی و ولایت علی بن ابی طالب و امامان از نسل او را نپذیرد- همان کسی است که خداوند شیطان را بدو سرگرم نموده و او را از دوستان خود باز می دارد.
ناگفته نماند که این هشداری است برای مؤمنین که تنها زمانی از شرّ شیطان در امان باقی خواهند ماند که در کهف ولایت «من والاه» پناه گرفته باشند و اگر چنانچه لحظه ای از این دژ استوار فاصله گرفته و به صف «من عاداه» نزدیک گردند، شیطان به سراغشان آمده و به آنها مشغول خواهد گشت. کما اینکه ذیل آیه ۳۶ سوره زخرف که می فرماید:
«هرکه از ذکر خدا برگردد شیطانی بر او برانگیزانیم تا یار و همنشین دائم او باشد»، از علی(ع) نقل گردیده در خطبه ی «وسیله» فرمودند:
«...من آن ذکری هستم که اگر کسی از من اعراض نماید شیطانی بر او گماشته شده و قرین وی می گردد.»
در جمله ی دیگری از دعا آمده: «واعصمنا بحسن رعایتک» به رعایت نیکویت ما را محفوظ دار.
«واعصمنا» از ریشه ی «عصم» به معنی حفظ و منع می باشد.
«رعایت» از ریشه ی «رعی» به معنی مراقبت و محافظت است. همچنین «راعی» به معنی چوپان می باشد.
لذا در این جمله از دعا در عین اعتراف ضمنی به ضعف خود در مقابل شیطان، در عین حال ایمان داریم که خداوند متعال قادر بوده و برای او سخت نیست که شخصا ما را در مقابل شیطان محافظت فرماید و بی تردید محافظت خداوند از نوع «حُسن رعایت» یعنی بهترین مراقبت خواهد بود.
دیدیم که در لغت عرب به چوپان، «راعی» اطلاق می شد. مراقبت چوپان از گله، جامع ترین مراقبت هاست. او می داند این موجودی که مسؤلیت نگهداری و چوپانیش را بعهده گرفته، بسیار ضعیف و ناتوان بوده و حتی خطر حضور گرگ را در نزدیکی خود تشخیص نمی دهد، آن هم گرگی که دائما در همین اطراف پرسه زده و مترصد موقعیتی مناسب است و بعلاوه گوسفندان بی نوا حتی اگر از آمدن گرگ هم با خبر شوند توان مقابله با آن را ندارند. اتفاقا وضع ما در مقابل دشمنی که آن را نمی بینیم بی شباهت به همین گوسفند بی دفاع نیست. بنا براین هم نگهبانی و با خبر شدن از حضور گرگ و هم راندنش و برگداندن گوسفندان ترسیده همه بر عهده ی چوپان است. لذا مراقبت او «حسن رعایت» می باشد.
ناگفته نماند که بنا بر گفته ی حضرت علی (ع) که فرمودند: «اتّبعوا راعی» از راعی تبعیت کنید. ما نیز وظیفه داریم خود را در مسیر متابعت خداوند قرار دهیم تا او حسن رعایت خود را در مورد ما اجرا نماید.
در ادامه ی دعا می فرماید: «واکفنا ختره و ولّنا ظهره».
در نتیجه همان حسن رعایت الهی مکر و حیله ی شیطان از ما دفع شده و از ما فراری می گردد آنگونه که حتی جای پایی از او باقی نماند. در حقیقت از آن محافظت خاص خداوند نیز جز این انتظار نمی رود.
ادامه دارد.
اى عبد العظيم دوستان مرا از من سلام برسان و به آنان بگو در دل هاى خود از براى شيطان راهى باز نكنند،امام رضا ع
اخبار و آثار حضرت امام رضا عليه السلام ص 478