نام کاربری:   کلمه عبور:        کلمه عبور خود را فراموش کرده اید؟  |  ثبت نام
image

همنشین شوم



«و من یعش عن ذکر الرحمن نقیض له شیطانا فهوا له قرین و انهم لیصدونهم عن السبیل و یحسبون انهم مهتدون»(۱)

«هر کس از یاد خدا رخ برتابد شیطان را برانگیزیم تا یار و همنشین دائم وی باشد و آن شیاطین به گونه ای مردم را از راه خدا بازداشته و به ضلالت افکنند که پندارند هدایت یافته اند

آیه فوق یکی از آیات کریمه ای است که پیرامون شیطان سخن به میان آورده و قصد داریم اینک به بررسی پیام آن بپردازیم:

در این دو آیه، چهار واژه اساسی وجود دارد که عبارت اند از: «یعش»، «ذکر»، «قرین»، «یصدّون».

این لغات را با استفاده از کتاب قاموس قرآن -که یک کتاب واژه شناسی قرآنی است- مورد بررسی قرار می دهیم.

یَعْشُ: از ریشه «عشو» به معنی ضعف بینایی و اعراض است.

ذِکْر: به معنی یاد کردن، خواه با زبان خواه با قلب یا هر دو صورت. تذکر: یادآوری.

نُقَیّض: از ریشه «قیض» به معنی شکافتن و تبدیل و تقدیر و آماده کردن است.

قرین: یعنی دوست، مصاحب و همنشین.

یَصُدّون : از ریشه «صد» و «صدود» گاهی به معنی اعراض و انصراف گاهی به معنی منع و بر گرداندن.

اکنون بد نیست آیات دیگری که چنین واژه هایی در آنها بکار رفته است را مورد توجه قرار دهیم :



«... و من یکن الشیطان له قرینا فساء قرینا»(۲)

هر کس شیطان همنشین و یار او شود، بسیار همنشین بدی برایش خواهد بود.

«وقیّضنا لهم قرناء فزیّنوا لهم ما بین ایدیهم و ما خلفهم و حقّ علیهم القول فی امم قد خلت من قبلهم من الجن و الانس انّهم کانوا خاسرین.»(۳)

و ما رفیقان و یارانی بر آنها گماشتیم تا از پیش رو پشت سر ایشان را وسوسه نموده و زینت دهند و آن عذابی که برای اقوام گذشته اعم از جن و انس نوشته شده بود بر اینان نیز واجب گردید حقیقتا که آنها زیانکار بودند .

«قال قرینه ربنا ما اطغیته و لکن کان فی ضلال بعید»(۴)

همنشین او گوید پروردگارا من او را به طغیان و سرکشی وا نداشتم بلکه او خود سخت در گمراهی بود.



در مجموع در اغلب موارد «قرین» به مفهوم همنشینی از جنس «شیطان» به کار رفته است.

در ادامه تحقیق به بررسی واژه «ذکر» می پردازیم .

«ذکر» اگر چه در لغت به معنی یاد و یاد آوریست، لیکن در قرآن کریم با مفاهیم اصطلاحی متفاوتی به کار گرفته شده است، مهمترین مفهوم «ذکر» در قرآن «ولایت» و «اطاعت از ولی هر زمان» می باشد.

حال به مواردی چند اشاره می کنیم:

۱-«انّا نحن نزلنا الذّکر و انّا له لحافظون» همانا ما ذکر را بر تو نازل کردیم و ما خود آن را محافظت خواهیم نمود.(۵)

۲- «الا بذکر الله تطمئن القلوب» همانا به ذکر خداست که دل ها آرام می گیرند.(۶)

۳- «یا ایها الذین آمنوا اذکروا الله ذکر کثیرا» ای اهل ایمان خداوند را یاد کنید ذکر کثیری.(۷)

۴- «و من یعرض عن ذکر ربه یسلکه عذابا صعدا» و هر کس از یاد خدا روی برتابد عذابی سخت بر او وارد می گردد.(۸)

۵- «و من اعرض عن ذکری فان له معیشة ضنکا» هر که از ذکر من اعراض کند حتما زندگی او تنگ خواهد بود.(۹)

۶- «و لقد صرّفنا فی هذا القرآن لیذکروا» همانا ما در این قرآن به بیان های گوناگون شرح دادیم تا پند گیرند.(۱۰)

۷- «انما تنذر من اتّبع الذکر و خشی الرحمن بالغیب» همانا کسی انذار تو را می پذیرد که از ذکر تبعیت کرده باشد.(۱۱)

۸- «الم یات الذین آمنوا ان تخشع قلوبهم لذکر الله» آیا زمان آن نرسیده که اهل ایمان قلوبشان نسبت به ذکر خدا خاشع و متواضع گردد.(۱۲)

۹- «استحوذ علیهم الشیطان فانساهم ذکر الله» شیطان بر آنان احاطه نموده و ایشان را از ذکر خدا باز می دارد.(۱۳)

اکنون به سراغ روایات و احادیث رفته و معنی «ذکر» را از دیدگاه ائمه اطهار (ع ) از نظر می گذاریم :

امام باقر (ع) ذیل آیه «همانا در این قرآن ما به انواع سخنان فصیح و بلیغ نیکو بیان کردیم تا خلق متذکر شوند و از آن پند گیرند...»(۱۴) فرمودند: «یعنی ما علی(ع) را در قرآن یادآوری نمودیم و اوست ذکر و بر کافران نیفزود مگر نفرت.»(۱۵)

امام صادق (ع) در تأویل آیه «هر کس از یاد من روی گرداند زندگی پر مشقتی خواهد داشت»(۱۶) فرمودند:

«مقصود ولایت امیرالمؤمـنین (ع) استراوی پرسید: آیه «و در روز قیامت او را کور محشور می کنیم» (۱۷)چطور ؟ امام فرمودند:

«کسی که در دنیا از ولایت امیرالمؤمنین (ع) کور دل باشد در آخرت چشم او نابینا خواهد بود. چنین کسی در آخرت متحیّر خواهد بود که گوید : «پروردگار ! چرا مرا کور محشور کردی ؛ در حالیکه در دنیا بینا بودم؟ خداوند می فرماید :  

منوی اصلی

ذره بین

موسی (ع) از شیطان پرسید:
به من خبر ده از گناهی که چون آدمیزاد انجام دهد، تو بر او مسلط می شوی؟
شیطان گفت: هنگامی که او بواسطه اعمال نیکی که انجام داده مغرور شود و گناهان خود را کوچک شمارد...

اصول کافی، ج۳، ص۴۲۹
پامبر اکرم(ص)