بسم الله الرحمن الرحیم

پیرامون شیطان(۱)

همانگونه که می دانیم همواره خطری انسان و ایمان و عمل صالح وی را تهدید کرده و می کند که عبارت است از شیطان و اغوائات او، شیطان آدمی را از انجام دستوراتی که دین به منظور تکامل و به کمال رسیدنش آورده باز می دارد.

چنانچه پیامبر (ص)فرمودند :من در مقابل شیطان قرار دارم، و همه راه های ترقّی و کمال را به شما آموخته و راهنمایتان می نمایم.

و متقابلاً شیطان پیوسته همه راه های انحطاط و هلاکت و ضایع شدن را عرضه می کند زیرا بنای او بر اغوا و انحراف آدمیان و ممانعت ایشان از تکامل بوده است و اینکه سرمایه های خدادادی را به نحو درست به کار نگرفته و پیشرفت ننماید.

البتّه اصل اختیار بشر نیز در جای خود محفوظ است و به این معنا که او می تواند به مدد نیروئی که به وی داده شده با اختیار و کوشش، خود را از مسیر شیطان دور نموده و در مسیر پیامبر (صلی الله علیه وآله) قرار دهد.

همه ی هنر او نیز در همین است زیرا اگر قرار بود جهت منفی در کار نبوده و صرفاً جنبه مثبت وجود داشته باشد، این مسئله ارزش واهمیت نداشت. اهمیت امر در این است که بشر پیوسته خود را بر سر دو راهی می بیند و از سوئی- شاید بتوان گفت- بعد کشش و جنبه های منفی قوی تر هم هست.

کما این که در روایات می فرمایند:

وَ قَالَ علی (ع):

«الْعِلْمُ قَائِدٌ وَ الْعَمَلُ سَائِقٌ وَ النَّفْسُ حَرُون‏ »

دانش زمامدار است و کردار راننده و رکابدار و نفس (مرکبى) سرکش و چموش و گسیخته افسار

(تحف العقول عن آل الرسول/ ص 208)

نفس چون حیوان چموشی است که دائماً میل به سرکشی و تمّرد دارد و انسان را به مسیر نادرست می کشاند و عقل در مقابل آن، عقالی (آنچه به زانوی شتر بندند تا مانع حرکتش شوند) است که این حیوان نفس را کنترل نموده و از هواهای درونی و وساوس شیطانی در امان می دارد تا از آن ها تبعیت ننماید.

البته سعی و مجاهده بسیار لازم است تا افراد قادر به مقاومت در این امر گردند تا خود را از چنگال او نرهانند نمی توانند به آن کمال برسند که دستورات و توصیه های روایات را در باب آثار ایمان و عمل صالح، در خویش پیاده نماید زیرا اولاً: به سبب وجود شیطان این دشمن قوی که دائماً بشر را به سوی خود می کشاند و دعوت می کند.

ثانیاً: به دلیل وجود نفس اماره که می خواهد انسان به سراشیب سقوط فرو افتد.

اطاعت از شیطان و نفسانیات را همچون عبور از سراشیبی تشبیه نموده اند که انسان به راحتی سر می خورد و پایین می رود؛ امّا سیر کمالات معنوی به مانند صعود به سر بالائی و قله، بسیار سخت بوده و همواره تلاش زیادی را می طلبد زیرا این تنزّل، انحطاط و پایین آمدن موافق طبع اوّلیه آدمی است و لذا برایش بسیار سهل می باشد، حال آن که بالا رفتن و کسب کمالات معنوی دشوار و پر زحمت است.

از آنجا که همه باید متوجه این بحث عمیق باشند، خداوند متعال در 88 آیه از آیات قرآن مجید پیرامون این موضوع مهم و خطر اساسی و جدّی هشدار داده است.

در روایات نیز مطالبی مشاهده می گردد از جمله:

روایت شده که آن حضرت فرمود:

«ابلیس دامهایش را در این دار فریب نصب کرده، و مقصودش از آن جز دوستان ما نیست و آخرت چشم داشت آنها است، و بدلى از آن نخواهند.»

(تحف العقول عن آل الرسول/ ص 301)

ادامه دارد...